Celem niniejszego studium jest analiza zjawiska wypalenia zawodowego u nauczycieli, jego psychologicznych przejawów, form i uwarunkowań. W badaniach skoncentrowano się głównie na osobowościowych determinantach wypalenia, próbując określić rolę, jaką w jego kształtowaniu pełnią cechy i dyspozycje osobowości oraz umiejętności zaradcze jednostki.
Poszukiwania mają charakter przekrojowych badań typu korelacyjnego. Racją za ich podjęciem jest potrzeba przeprowadzenia wieloaspektowej analizy zjawiska wypalenia, ujmowanego jako następstwo stresu i obciążeń emocjonalnych wykonywanym zawodem pedagoga, z którymi jednostka nie zdołała się uporać.
Poddanie zjawiska wypalenia wieloaspektowym badaniom empirycznym ma dwa źródła - poznawcze i społeczne.
Aspekt poznawczy związany jest z przyjętym paradygmatem badań. Dotychczas w pracach z tego zakresu wypalenie traktowano głównie jako efekt przedłużającego się w czasie stresu wywołanego bezpośrednią relacją zawodową z uczniem. Analiza jego źródeł była często kwestią marginalną, samo zaś wypalenie traktowane było na ogół jako swoista właściwość jednostki. Szersze, wypracowane przez Masłach (1998), stanowisko ujmuje wypalenie jako następstwo stresu zawodowego, spowodowanego brakiem dopasowania osoby do warunków pracy, przy czym nie jest to tylko kryzys relacji z uczniem, z którym nauczyciel pozostaje w bezpośrednim kontakcie, ale obejmuje całą złożoność warunków i organizacji pracy. Wypalenie jest zatem następstwem deprywacji osobowych praw pracownika i nierespektowania jego podmiotowości. Dla Burisha (1993) wypalenia jest konsekwencją niedostatecznych względów dla autonomii jednostki. W ujęciu Golemana (1999) wypalenie byłoby wynikiem zaniedbywania czynnika ludzkiego w organizacji. Przyjęta w pracy szersza perspektywa teoretyczna ukazuje w nowym świetle zjawisko wypalenia i określa specyfikę badań Drugie źródło, które przyczyniło się do skoncentrowania empirycznych badań na wypaleniu, wiąże się z niektórymi wcześniejszymi ustaleniami, uzyskanymi w pracy nad stresem zawodowym u nauczycieli, wskazującymi, iż u około 23% pedagogów w Polsce jest on bardzo mocno nasilony (por. Tucholska 1996, 1999a, 1999b) oraz że u około 11% nauczycieli występuje rozwinięty zespół wypalenia (por. Sęk 1996, s. 53). Dowodzi to społecznego znaczenia tych zagadnień i czyni zasadnym podjęcie tej tematyki.
Struktura pracy jest następująca. Trzy początkowe rozdziały prezentują dane literatury przedmiotu. Pierwszy rozdział zawiera analizę wybranych teorii wypalenia. Ich dobór dokonany został głównie z uwagi na wartość opisową i wyjaśniającą przyczyn, mechanizmów, symptomów oraz dynamiki procesu wyczerpania sił.
Treść drugiego rozdziału podyktowana jest potrzebą dokonania analiz i omówień rezultatów dotychczas prowadzonych badań nad determinantami wypalenia w zawodach społecznych po to, by zawężone do pewnych obszarów badania nad wypaleniem w zawodzie pedagoga mogły być właściwie odczytane i zinterpretowane.
Trzeci rozdział zawiera analizę roli zawodowej nauczyciela i wynikających z niej obciążeń oraz omówienie stanu badań nad stresem zawodowym i wypaleniem oraz jego uwarunkowaniami w tej grupie zawodowej.
Rozdział czwarty dotyczy metodologicznych aspektów pracy i zawiera sformułowanie problemu badań własnych oraz hipotez, charakterystykę zastosowanych metod psychologicznych oraz charakterystykę badanych osób.
Dalsze trzy rozdziały (rozdział 5, 6, 7) poświęcone są analizie oraz interpretacji wyników badań własnych.
Całość zamyka podsumowanie wyników badań (rozdz. 8), ich dyskusja z tezami zawartymi w literaturze przedmiotu oraz bibliografia i aneksy.
Stanisława Tucholska, Wypalenie zawodowe u nauczycieli. Psychologiczna analiza zjawiska i jego osobowościowych uwarunkowań, ISBN 978-83-7363-824-2, Wydawnictwo KUL, Lublin 2009, format 170 x 240, ss. 326, miękka oprawa
Wysyłka w przeciągu 1-5 dni roboczych
