Najeźdźcy

Powieść napisana w latach okupacji w niezwykłych okolicznościach. Dobraczyński zaangażowany w wojskową pracę podziemną, redaktor konspiracyjnego pisma, wieczorami i nocami spisywał bieżące wydarzenia. Pisana z dnia na dzień powieść jest odbiciem poglądów i nastrojów tamtych czasów walki. Rękopis powieści ocalał z pożaru, a powieść ukazała się już w 1946 r. jako pierwsza w Europie książka o niedawno skończonej wojnie.
Najeźdźcy to powieść, na którą dziś warto zwrócić szczególną uwagę, ponieważ jej główny zbiorowy bohater - naród niemiecki - znów, jak zawsze, zachłannie spogląda w kierunku Polski, a lektura omawianej książki pozwala na szczególny wgląd w "niemiecką duszę". Najeźdźcy, powieść rozpoczęta w sierpniu 1940 i zakończona w rok po kapitulacji Niemiec, pokazuje okres sześcioletniej zawieruchy oczami jej sprawców. Z kart książki wyłaniają się różne typy germańskich agresorów. Dobraczyński przedstawił Niemców poprzez portrety ludzi, których spojrzenie na rzeczywistość hitlerowskiej Rzeszy jest różne. Czytelnik poznaje więc rodzinę von Recków: Walter to romantyczny młodzieniec, który poddaje się "duchowi czasu", a jego pojęcie o wojnie i bohaterstwie inspirują wagnerowskie opery. Gerda, siostra Waltera, jest egzaltowaną działaczką kobiecych organizacji hitlerowskich, zakochaną w kulcie siły. Ich ojciec: właściciel fabryki, mimo krytycznego spojrzenia na to, co widzi dookoła, płynie z prądem dziejów. Kolejną postacią jest narzeczony Gerdy i przyjaciel z ław szkolnych Waltera - Herbert Kostring, typowy materiał na bohatera bezkrytycznie wierzącego w swego wodza i partię. Wielce interesująca jest osoba Hugona, a raczej Henryka Kostrzewy, syna warmińskich rolników wychowanego w duchu niemczyzny totalnej, którą przyjmuje jako swoją. Pełen wiary w mocarstwową i cywilizacyjną misję Niemiec, za wszelką cenę usiłuje zerwać ze swymi słowiańskimi korzeniami. Kostrzewa jest kolegą z Hitlerjugend Waltera i Herberta, i jednocześnie ich bezpośrednim przełożonym w wojsku.

Jan Dobraczyński, Najeźdźcy, ISBN 978-83-211-2039-3, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa 2019, format: 148x210, ss.690, oprawa twarda