Tylko dla kobiet

Oddajemy dziś do rąk Czytelników książkę niezwykłą. Jej autor, żyjący w latach 1876-1944, zdobył sławę jako pamflecista i satyryk, który nie tylko miał odwagę piętnować ludzkie słabości i ukazywać niepokojące zjawiska społeczne i polityczne, ale robił to w sposób perfekcyjny i bezkompromisowy zarazem.
Nowaczyński dotyka wielu problemów bolesnych nie tylko dla tytułowych kobiet, nie tylko dla Polek, Angielek czy Francuzek. Wydobywa z cienia zapomnienia postacie, które już w czasach sobie współczesnych zostały zapomniane, zlekceważone czy niesprawiedliwie ocenione. Dzieje tych niejednokrotnie bohaterskich kobiet zostały wplecione w tło wydarzeń historycznych, ekonomicznych, społecznych, które autor ocenia z właściwą sobie przenikliwością i trafnością. Czytając te krótsze lub dłuższe eseje o ludziach dobrze, jak się nam wydawało, znanych albo o tych, o których się dopiero z niemałym zdumieniem dowiadujemy, o wydarzeniach i ówczesnych zjawiskach społecznych, chylimy czoło nad celnością opinii, które dzięki zawiłości i nieprzewidywalności Historii nie przestają być niejednokrotnie aktualne w odmiennych warunkach politycznych i ustrojowych, a nawet czasami pasują jak ulał do dzisiejszej rzeczywistości. Wiele tematów autor porusza z właściwą mu uszczypliwością, niekiedy w tonie żartobliwym, czemu służą liczne tworzone przez niego na ten użytek eksperymenty języków. Nie dajmy się jednak zwieść pozornej niefrasobliwości, dotyka w nich bowiem niejednokrotnie spraw poważnych, mówiąc o istotnych zagrożeniach i problemach społecznych i politycznych.
Nowaczyński posługuje się z rzadką dziś biegłością ojczystym językiem, tworząc niezliczone neologizmy, przekształcenia morfologiczne, słowotwórcze i frazeologiczne, stosując grę słów, korzystając z błyskotliwie przekształconych zapożyczeń, spolszczonych na użytek konkretnego kontekstu, użytych tylko raz, które nie tylko ten język ubogacają, ale zarazem wydają się niezbędne w tworzeniu opisywanych sytuacji i klimatu, w jakich rozgrywają się wydarzenia. Autor nie powtarza ich w kolejnych esejach, za każdym razem tworzy nowe, wykazując niespożytą językową inwencję i pomysłowość. Dzisiejszy czytelnik, zmuszony do wchłaniania zapożyczeń z dziedziny wynalazków technicznych, zwłaszcza anglojęzycznych, może odnieść wrażenie, że po niemal osiemdziesięciu latach cofnęliśmy się w budowaniu naszego podstawowego środka komunikacji. Te wyjątkowo celne epitety, często niepozbawione satyrycznego zabarwienia, są znacznie bardziej skuteczne w piętnowaniu ludzkich słabości, przywar i psychicznych ułomności niż drobiazgowe opisy i "charakterystyki" stosowane przez innych autorów.
Jak przystało na wybornego erudytę, nie brak w twórczości Nowaczyńskiego również zwrotów francuskich, niemieckich, angielskich i łacińskich, włoskich, rosyjskich i ukraińskich, które cytuje z charakterystyczną dla niego swobodą i lekkością. Tak więc lektura, którą Państwu proponujemy, powinna zadowolić każdego czytelnika, bo każdy znajdzie tu coś dla siebie.

Adolf Nowaczyński, Tylko dla kobiet, ISBN 978-83-7399- 551-2, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2013, format: 148x210, ss. 208, oprawa twarda