Beowulf

"Beowulf" to staroangielski poemat pochodzący z około VIII wieku, a spisany prawdopodobnie na początku XI w. J.R.R. Tolkien dokonał jego przekładu w 1926 roku, wielokrotnie go poprawiał, choć nigdy nie brał pod uwagę publikacji. Dokonał tego dopiero jego trzeci syn Christopher Tolkien, wyznaczony przez ojca na opiekuna jego spuścizny literackiej. Przekładowi towarzyszy pouczający komentarz autora do samego poematu w formie wykładów wygłoszonych w Oksfordzie w latach trzydziestych XX w., rzucających także światło na proces tłumaczenia. Wykłady te dowodzą niezwykłej swobody, z jaką Tolkien poruszał się po ówczesnej literaturze i historii. Autor przekładu „Beowulfa” poświęca wiele uwagi szczegółom i realiom epoki, które nadają jego wizji bezpośredniości i jasności. Zupełnie jakby wszedł do tej wyobrażonej przeszłości i stał obok Beowulfa oraz jego wojowników, kiedy po zejściu na ląd w Danii strząsali kolczugi, był świadkiem jego narastającego gniewu, kiedy Unferth się z nim drażnił , albo jakby sam ze zdumieniem podnosił wzrok na straszliwą rękę Grendela umieszczoną nad drzwiami Heorotu. Wykłady te dowodzą także szerszego spojrzenia Tolkiena na kontekst literacki „Beowulfa” oraz tematy poruszane w poemacie, np. historii ze smokiem nie traktuje jak kolejnej bajki o ukrytym skarbie, lecz zwraca uwagę na jego związek z wcześniejszymi, pogańskimi czasami i otaczającą go atmosferę tragedii, analizuje współistnienie w poemacie elementów pogańskich i chrześcijańskich czy objaśnia subtelności zawartej w nim ironii oraz rozplątuje dynastyczne zawiłości.

Christopher Tolkien dołączył do przekładu i komentarza napisaną przez ojca (także w języku staroangielskim) „cudną opowieść”, pokazującą, jak mogłaby wyglądać historia Beowulfa jako ludowa opowiastka, pozbawiona wszelkich naleciałości ideologicznych i historycznych.

Przełożyły Katarzyna Staniewska, Agnieszka Sylwanowicz

J. R. R. Tolkien, Christopher Tolkien, Beowulf. Przekład i komentarz oraz Sellic Spell, ISBN 978-83-8069-167-4, Prószyński Media, Warszawa 2015, format: 145x208, ss. 485, oprawa twarda