Niniejszy tom zawiera teksty poświęcone wywiadowi i kontrwywiadowi Polski w XX w. Redaktorzy są świadomi ryzyka związanego z zaproponowaną formułą. Wydaje się jednak, że jest ono warte podjęcia. Wywiad Polski międzywojennej i z okresu II wojny światowej niewątpliwie zachował ciągłość organizacyjną i personalną. Jednak już od 1944 r. (z początkami w 1943 r.) zaczęły działać służby komunistyczne, przekształcające się stopniowo w wywiad i kontrwywiad PRL. Jednocześnie wywiad polski na uchodźstwie nie zaprzestał działań. Za podstawę tytułu książki przyjęto jednak państwo polskie jako organizatora tych służb. Jego istnienie - nawet w okresach ograniczonej suwerenności (lub jej braku) - nie ulega wątpliwości. Podobnie jak istnienie i ciągłość społeczeństwa polskiego, bez względu na obowiązujący ustrój. [...] Motywem zaproponowania tak szerokiego zakresu czasowego jest nierównomierność badań nad nowoczesnym wywiadem Polski. O ile działania Oddziału II w okresie międzywojennym zostały dość dobrze opisane, nieco gorzej - w okresie II wojny światowej, to dla okresu powojennego można mówić o zdecydowanie niewystarczającym stanie badań. Być może pomieszczenie tak różnych tekstów w jednym tomie będzie zachętą dla badaczy poświęcających czas Drugiej Rzeczypospolitej, by swoje zainteresowanie skierowali na terra incognita, jaką są służby wywiadowcze po II wojnie światowej?
Fragment wstępu Wojciecha Skóry i Pawła Skubisza
Zagadnienia przedstawione w niniejszym tomie:
Andrzej Misiuk, Tworzenie się systemu służb specjalnych w Polsce w latach 1918-1922,
Aleksander Smoliński, Próba oceny efektywności działań polskiego wywiadu wojskowego oraz wywiadu Armii Czynnej Ukraińskiej Republiki Ludowej przeciw 1. Armii Konnej podczas jej walk na polskim teatrze działań wojennych w 1920 r.,
Robert Majzner, Organizacja wojskowej służby dyplomatycznej po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej (1921-1923),
Marcin Kruszyński, Wywiad polski na terenie ZSRR (1921-1939). Wybrane zagadnienia,
Wojciech Skóra, Porwania jako element konfrontacji wywiadów Polski i Niemiec na odcinku pomorskim w okresie dwudziestolecia międzywojennego,
Daniel Koreś, Oddział II Sztabu Głównego Wojska Polskiego pod kierownictwem płk. dypl. Tadeusza Pełczyńskiego 1929-1932 i 1935-1939 - zarys wybranych problemów,
Henryk Ćwięk, Współpraca wywiadowcza w cieniu sojuszu polsko-francuskiego w okresie międzywojennym,
Robert Kuśnierz, Pogłodowa wieś ukraińska w polskich raportach wywiadowczych i konsularnych, Zdzisław J. Kapera, Polski radiowywiad w sierpniu i wrześniu 1939 r.,
Tomasz Sypniewski, Noty biograficzne oficerów i podoficerówOddziału II Sztabu Głównego Wojska Polskiego pełniących służbe w Posterunku Oficerskim nr 1 w Mławie (część 2),
Piotr Cichoracki, Kazimierz Rolewicz (1899-1986) - oficer Wojska Polskiego, naczelnik wydziałów bezpieczeństwa (wydziałów społeczno-politycznych) urzędów wojewódzkich w Nowogródku oraz Brześciu nad Bugiem,
Aleksander Woźny, Kazimierz Wróblewski - urzędnik konsularny (1926-1934), współpracownik Referatu „Zachód" Oddziału II Sztabu głównego Wojska Polskiego (1934-1936) w „operacji Miles",
Mieczysław Starczewski, Wywiad Okręgu Śląskiego OOB-ZWZ-AK,
Bogdan Chrzanowski, Sprawa Anglika Ronalda Clarence'a Jeffery'ego - współpracownika wywiadu Armii Krajowej w świetle zachowanych dokumentów Sztabu Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych,
Joanna Bochaczek-Trąbska, W służbie na emigracji. Wojenne losy mjr. Jana Henryka Żychonia na tle działalności Oddziału II,
Przemysław Olstowski,O genezie i istocie konfliktu między mjr. Janem Henrykiem Żychoniem a kpt. Antonim Jerzym Niezbrzyckim. Garść refleksji,
Adam Nogaj, Organizacja Oddziału Wywiadowczego Sztabu Głównego Wojska Polskiego w latach 1944-1945,
Zygmunt Woźniczka, Obraz Polski po wojnie w raportach podziemia niepodległościowego przesyłanych na Zachód,
Władysław Bułhak, „N" jak Nielegałowie. Ewolucja struktur, uwarunkowania organizacyjno-prawne i przykłady operacji tzw. wywiadu nielegalnego PRL 1954-1989,
Tadeusz Dubicki, Rozkaz Organizacyjny Nr 1 Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza wydany przez płk. dypl. Mariana Józefa Smoleńskiego 13 października 1939 r. w Bukareszcie,
Witold Bagieński, Dwa słowniki wywiadu wojskowego PRL z 1970 i 1978 r.,
Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, IPN tom I, ISBN 978-83-61336-93-8, Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Szczecinie, Szczecin 2012, format: , ss. 774, oprawa twarda
