W tym roku polski widz będzie miał możliwość obejrzeć film "Critiada" - poświęcony katolickiemu powstaniu przeciwko masońskim władzom Meksyku, warto przed obejrzeniem filmu zapoznać się z pracą prof. Jacka Bartyzela.
Przedmiotem niniejszego studium jest historia oraz myśl społeczno-polityczna narodowo-katolickiego ruchu obywatelskiego w Meksyku, posługującego się na określenie swojego ideario político określeniem: sinarquismo, a także podziemnej organizacji katolickiej: El Yunque.
Z formalnego punktu widzenia sinarquismo istnieje - pod nazwą Unión Nacional Sinarquista (UNS) - od 23 V 1937 roku, jednakże jego korzenie, tkwiące w podziemnej organizacji pod nazwą Legion(es), a następnie La Base, są o co najmniej pięć lat starsze. UNS został założony w szczególnie dramatycznym okresie historii Meksyku, kiedy to - po upadku powstania ludowego, zwanego cristiada, oraz wejściu w fazę szczytową procesu instytucjonalizacji Revolución Mexicana - Kościół katolicki w tym kraju, już faktycznie zdelegalizowany wskutek drakońskich przepisów konstytucji z 1917 roku oraz wydanych w latach 20. rozporządzeń wykonawczych, znalazł się na krawędzi instytucjonalnej zagłady; w większości stanów nie tolerowano nawet sprawowania kultu, a nieustannym fizycznym atakom na kapłanów i katolików świeckich, przeprowadzanym przez bojówki Camisas Rojas, towarzyszyła odgórna ateizacja, zwana la educación socialista, uzupełniana wprowadzaniem w niektórych stanach urzędowego kultu wolnomularskiego.
Utworzony w ścisłym porozumieniu z hierarchią kościelną i przez nią kontrolowany, synarchizm był pomyślany jako droga wyjścia meksykańskiego katolicyzmu z tego katastrofalnego położenia. Przyjęta przez synarchizm formuła obywatelskiego ruchu społecznego, manifestującego publicznie i w sposób zorganizowany (ale pokojowy) swoje żarliwie katolickie przekonania, przesiąknięta mistyką społeczną, „apokaliptycznym" mesjanizmem i gotowością do męczeńskiej ofiary z życia, przyniosła nieomal błyskawicznie nadspodziewane wręcz rezultaty. W szczytowej fazie rozwoju ruchu, tj. w latach 1940-1942, pod kierownictwem charyzmatycznego Salvadora Abascala Infante (1910-2000), jego umundurowane, zdyscyplinowane i fanatyczne wręcz kadry - czujące się Milicia del Espíritu prowadzącą „świętą wojnę" z komunizmem i judeomasonerią - sięgnęły, według niektórych szacunków, ponad pół miliona członków; w historycznym rdzeniu Meksyku, czyli najgłębiej skatolicyzowanym regionie Bajío (estados: Michoacán, Guanajuato, Jalisco y Querétaro), do UNS należał statystycznie niemal co szósty mieszkaniec.
Zawrotny sukces okazał się jednak rychło punktem krytycznym, po którym krzywa wzrostu przeszła w krzywą opadającą, kulminującą w organizacyjnym rozłamie pod koniec 1944 roku. Odtąd istniały równolegle dwie organizacje, używające tej samej nazwy (UNS). Ten (od początku mniejszościowy) odłam, który pozostał posłuszny kierownictwu tajnej La Base, co oznaczało utrzymanie „apolitycznej" formuły cívico-social, zyskał potoczne określenie disidente, lecz jego aktywność zaczęła wygasać już po 1947 roku, kiedy to La Base została prawdopodobnie rozwiązana. Pomimo przejściowej rewitalizacji tego nurtu w latach 1996-2007, pod przywództwem Clementa Gutiérreza Pereza, ostatnio ponownie popadł on w letarg, do tego stopnia, że należy już chyba mówić o nim w czasie przeszłym. Drugi natomiast odłam, który wypowiedział posłuszeństwo La Base, stąd też określany jest potocznie independiente, ma historię znacznie bogatszą (jego najlepszym okresem były lata 1951-54, kiedy szefem pozostawał Juan Ignacio Padilla) i pozostaje wciąż żywotny, lecz zarazem jest to - w sensie ideowym - historia heterodoxia sinarquista, naprzód, poprzez „skrzywienie" partyjno-polityczne, od Partido Fuerza Popular (1946-49) do Partido Demócrata Mexicano (1971-98), następnie (od 1959 roku) wskutek ideologicznej „chadekizacji" ruchu, wreszcie z powodu pojawienia się w ostatnich dekadach nurtu sinarquismo trascendente, odchodzącego od katolickiej ortodoksji w stronę espiritualidad pozakonfesyjnej.
Organización Nacional del Yunque z kolei, to organizacja podziemna, założona najprawdopodobniej w 1955 roku w Puebla, czy zaś istnieje nadal - jest przedmiotem kontrowersji. O jej istnieniu nie było wiadomo aż do początku XXI wieku, natomiast znaną i znaczącą rolę - zwłaszcza w konfrontacji, często fizycznej, z siłami ultralewicy, w burzliwej epoce goszystowskich rewolt lat 60. i 70. - odegrały sterowane przez nią liczne, jawne organizacje „fasadowe" (organizaciones de fachada albo membretes), zwłaszcza na terenie akademickim, jak Movimiento Universitario de Renovadora Orientación (MURO) i Frente Universitario Anticomunista (FUA), a poza nim - ruch Desarrollo Humana Integral y Acción Ciudadana (DHIAC). Założycielem i charyzmatycznym przywódcą El Yunque aż do swojej tragicznej śmierci w 1979 roku był inż. Ramón Plata Moreno, natomiast charakter i stopień jej powiązania z synarchizmem jest trudny do ustalenia. Aczkolwiek zdecydowanie odrzucić należy lansowaną tu i ówdzie hipotezę, iż prawdziwym założycielem i przywódcą El Yunque był Salvador Abascal, to jednak ideario tej organizacji - restauracja w Meksyku Estado Católico, porządku doczesnego zgodnego z Ewangelią, a także wypowiedzenie walki „diabolicznemu marksizmowi" i „judeomasonerii" - jest całkowicie zgodne z przekonaniami Abascala.
Książka ta składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy, zatytułowany Niekończąca się rewolucja. Rzut oka na dzieje zmagań katolików i konserwatystów z liberałami i masonerią od uzyskania niepodległości do powstania cristeros, przedstawia wspomnianą konfrontację począwszy od Grito de Dolores ks. Miguela Hidalgo, poprzez Plan de Iguala (1821) gen. Agustina de Iturbide, proklamację i upadek (1822-23) Primer Imperio Mexicano, republikę na przemian federalną i centralistyczną (1823-53), dyktaturę gen. Santa Anna (1853-55), liberalną rewolucję z Ayutla i trzyletnią Guerra de Reforma (1855-61), Segundo Imperio (1863/64-67), la República Restaurada (1867-76/77), quasi-konstytucyjną dyktaturę prezydenta Porfirio Diaza (1876/77-1910/11), po Revolución Mexicana (1910-17), konstytucjonalizację państwa rewolucyjnego oraz powstanie cristeros (1926-29).
Jacek Bartyzel, Krzyż pośrodku księżyca. Historia i ideario meksykańskiego synarchizmu oraz katolickiej organizacji podziemnej El Yunque (1932-2012), ISBN 978-83-60673-09-6, Arte, Biała Podlaska 2012, format: 175 x 245, ss. 520, oprawa twarda
Wysyłka w przeciągu 1-5 dni roboczych
