Emisariusz „Jur”

Niezwykle interesujące wspomnienia Jerzego Lerskiego ps. Jur” kuriera Rządu RP na uchodźstwie, emisariusza Komendy Głównej AK, pisane z perspektywy socjalisty, ale też antykomunisty.

Urodził się 20 stycznia 1917 we Lwowie. Uczęszczał do II Państwowego Lwowskiego Gimnazjum im. Karola Szajnochy. W latach gimnazjalnych był redaktorem naczelnym czasopisma Żagiew, miesięcznika szkół średnich Małopolski Wschodniej.

Po ukończeniu gimnazjum podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza i Akademii Handlu Zagranicznego we Lwowie. Był aktywnym członkiem demokratycznych organizacji akademickich (m.in. członek, a następnie prezes Rady Naczelnej Polskiej Młodzieży Społeczno-Demokratycznej, członek Rady Naczelnej Stronnictwa Demokratycznego).

We wrześniu 1939 uczestniczył w walkach jako podchorąży w artylerii przeciwlotniczej. Po najeździe sowieckim na Polskę wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną, zbiegł z transportu wraz z kolegami i dotarł do znajdującego się już pod okupacją sowiecką Lwowa.

W listopadzie 1939 próbował wznowić studia i jednocześnie uczestniczył jednocześnie w tworzeniu konspiracji antysowieckiej. Wobec narastającego terroru NKWD i groźby aresztowania w grudniu 1939 wraz z grupą kolegów przedostał się przez Węgry do Francji, gdzie wstąpił do Armii Polskiej. Po klęsce Francji ewakuowany wraz z wojskiem do Wielkiej Brytanii.

Od grudnia 1941 kurier Rządu RP na uchodźstwie, emisariusz Komendy Głównej AK.

Zrzucony do kraju w ramach operacji Spokeshave w nocy 19/29 lutego 1943.

Nawiązał kontakt z najwyższymi gremiami polskiego państwa podziemnego i dowództwa AK przestawiając sytuację polityczna i militarna Polski z perspektywy Rządu Polskiego na emigracji. Odbył również kilka podróży po Polsce w celu zorientowania się w stanie przygotowań do ewentualnego zbrojnego wystąpienia skierowanego przeciw okupantom. Między innymi przygotował pierwszą listę strat Biblioteki Jagiellońskiej.

W pierwszych dniach stycznia 1944 przez okupowaną Europę powrócił do Londynu zabierając ze sobą istotne materiały niezbędne do dalszej pracy Rządu.

Od grudnia 1944 pełnił funkcje sekretarza premiera Tomasza Arciszewskiego.

Po wojnie pozostał na emigracji. Od 1945 mieszkał w Londynie aktywnie uczestnicząc w społecznym i politycznym życiu emigracyjnym. Był współzałożycielem Polskiego Ruchu Wolnościowego Niepodległość i Demokracja (NiD). Później wyemigrował do USA.

Wykładał historię i nauki polityczne na uniwersytetach w Pakistanie, w Japonii i na Cejlonie. Stale związany z University of San Francisco gdzie do emerytury pracował jako profesor historii.

Zmarł 17 września 1992 w San Francisco.

Jerzy Lerski, Emisariusz „Jur”, ISBN 83-92149-0-5, Fundacja im. Stefana Karbońskiego, Warszawa 2006, format: 145 x 205, ss. 348, oprawa miękka