Książka Teologa Domu Papieskiego powinna spotkać się z wielkim zainteresowaniem zarówno księży, jak i świeckich, gdyż porusza ona fundamentalne problemy działania łaski, wolności człowieka oraz moralności. Autor bazuje na teologicznej syntezie św. Tomasza z Akwinu, nie pomijając odniesień do mistyków, nauczania papieży i świętych. Podejmuje wiele spraw, które wydają się oczywiste, czyni to jednak w taki sposób, że czytelnik nie tylko rozumie samą treść, ale też jej głębia mocno go dotyka. O. Giertych wskazuje – posiłkując się dokonaniami Servais Pinckaersa, dominikanina, który miał ogromny wpływ na odnowę teologii moralnej i chrystologiczne podejście do rozumienia cnót – że w XIV wieku za sprawą Ockhama „nastąpił istotny zwrot w pojmowaniu natury wolności”. Ockham, stawiając wolność u szczytu duchowego wyposażenia człowieka, uczynił z niej absolut całkowicie obojętny wobec wartości, co więcej, widzący w prawdzie i dobru swoje ograniczenie. To przyniosło „całkowitą przemianę ujmowania zagadnień chrześcijańskich”. Wola człowieka, totalnie wolna i nieukierunkowana, spotyka się z równie obojętną wobec wartości i nieskrępowaną wolnością Boga. Bóg, narzucając człowiekowi prawo moralne, ogranicza jego wolność. Dlatego od Ockhama życie moralne było rozumiane „jako zmaganie się ludzkiej wolności z oczywiście potężniejszą i ograniczającą człowieka wolnością Boga”. TEOLOGIA I DUCHOWOŚĆ moralna została przekształcona w kazuistykę, a „prawda spadła do rangi tego jedynie, co wolność sama sobie o niej zadecydowała”, spychając w przepaść niezrozumienia Chrystusowe „poznacie prawdę, a prawda was wyzwoli” (J 8,32). Całkiem inne pojmowanie wolności, a co za tym idzie, moralności proponuje św. Tomasz, którego twórczość – jak zauważa autor – przez lata była interpretowana niekompletnie, a trzeba odkrycia jej na nowo. Akwinata widzi, że wola ma naturalne dążenie ku dobru i usilnie poszukuje szczęścia. Swe cele spełnia dopiero w dobru ostatecznym. Dążenie do niego wyzwala w człowieku pociąg do czynienia dobra, a nie (jak w wyniku nauki Ockhama) przymus spełniania uczynków i ćwiczeń zadających gwałt woli. Giertych przypomina, że to nie same ćwiczenia, ale „osobista więź z Chrystusem, budowana na głodzie łaski, jest warunkiem wszelkiego wzrostu moralnego”. Przy tym ważna jest świadomość, czym, a raczej Kim jest łaska: „Bóg nie udziela darów spadających na zimno z nieba. To Bóg się nam udziela”. W takim ujęciu teologia moralna jest nauką o „Bogu obecnym w wolnej, pełnej inwencji ludzkiej ofiarności”.
Tajemnicza, niedająca się empirycznie zaobserwować, ale prawdziwa łaska Boża została nam dana w momencie chrztu świętego. Niekiedy zignorowana i nierozwinięta, jak zapomniany ukryty program komputerowy, tkwi ona nadal w głębi duszy. Może warto tą łaskę „rozpakować” i zobaczyć, jakie funkcje może w życiu spełnić? Ta książka, skierowana do ludzi wierzących, przygląda się płodności
łaski wewnątrz ludzkiego postępowania. Traktuje ona teologię moralną jako naukę o Bogu obecnym w wolnej, pełnej inwencji ludzkiej ofiarności. Światłem pozwalającym rozeznać się w tej rzeczywistości
jest teologiczna synteza św. Tomasza z Akwinu. Mam nadzieję, że te rozważania przyczynią się nie tylko do potrzebnej odnowy teologii moralnej, ale także posłużą zwyczajnym ludziom, którzy pragną, aby moc Boża odsłoniła się w ich codziennym życiu.
Wojciech Giertych OP
O. Wojciech Giertych, polski dominikanin, ur. w 1951 r. w Londynie, od 2005 r. jest Teologiem Domu Papieskiego. Równocześnie jest konsultorem Kongregacji Nauki Wiary oraz Kongregacji Spraw Kanonizacyjnych. Jest także członkiem Papieskiego Komitetu ds. Międzynarodowych Kongresów Eucharystycznych. Od 20 lat jest profesorem Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza – Angelicum w Rzymie. Jest członkiem Papieskiej Akademii Teologii oraz Papieskiej Akademii św. Tomasza. Mieszka w Watykanie.
Wojciech Giertych OP, Jak żyć łaską. Płodność Boża w czynach ludzkich, ISBN 83-7221-732-7, Wydawnictwo M, Kraków 2006, format: 150 x 200, ss. 452, oprawa miękka
