Zgłębić ducha narodu...
„Polak jest olbrzym, a człowiek w Polaku jest karzeł" - pisał C. K. Norwid jesienią 1862 r. w liście do Michaliny z Dziekońskich Zaleskiej, zdegustowany jałowymi sporami ideologicznymi wśród osiadłych w Paryżu rodaków. Ta gorzka refleksja nie straciła dziś nic ze swej aktualności: potwierdzają to dziesiątki przykładów z zakresu polskiej polityki, stosunków społecznych, zjawisk w sferze kultury, a nawet - wśród sytuacji mających miejsce w rodzinnych kręgach. Aby nadać „człowiekowi w Polaku" właściwy, godny wymiar, trzeba przywrócić należną rangę tym wartościom, które definiują się jako nasz własny logos - czyli myśl twórcza i szlachetna, inspirowana duchem Ewangelii oraz jako ethos - czyn wcielający ową myśl w życie. Istotę polskiego logosu i ethosu w aspekcie narodowej tradycji i kultury analizują dziś na łamach „Cywilizacji" nasi znakomici Autorzy.
Tematu owego nie sposób rozpatrywać bez uwzględnienia filozoficznych oraz historycznych rozważań F. Konecznego, toteż najważniejsze teksty numeru nawiązują do dorobku tego wielkiego myśliciela. Inne, niemniej ciekawe publikacje wskazują na umiłowanie wolności, poszanowanie narodowej spuścizny dziejów i obyczaju, przywiązanie do wiary ojców i żarliwy patriotyzm - jako na czynniki, które rodzime myśli i czyny ukształtowały, stanowią także i dziś o ich wizerunku i są skuteczną przeciwwagą dla panoszącego się współcześnie relatywizmu.
W uzupełnieniu owych treści niech nam wolno będzie zadedykować Państwu fragment powstałej półtora wieku temu Pieśni o ziemi naszej W. Pola, jaki bez przesady można uznać za kwintesencję cech narodowego logosu i ethosu Polaków: „Bóg choć dojmie, błogosławi / I dał szczodrą ręką z nieba / Narodowi, co mu trzeba. / Jako ojciec - Staszic prawi: / «Dał mu chleba i stal twardą, / Złota, srebra - jedno w miarę!» / Serce czułe - dumę hardą - / Miękką wolę - silną wiarę - / Kraj otwarty - miłość kraju - / Złych sąsiadów - ramię silne - / Mądrość złożył w obyczaju / I dał czucie nieomylne! [...] Bo to lud, co krew ma w żyłach, / A krew pono nie jest lodem! / Lud to z Pana Boga rodem, / Toteż czuje się na siłach. / Gdy pracuje - to już szczerze, / Kiedy sądzi - to z powagą, / Gdy się modli - w dobrej wierze, / A gdy mówi - to rzecz nagą! / Kiedy kocha - to serdecznie, / Lecz nie bardzo tam bezpiecznie, / Gdzie po wroga godzi składzie: / Bo się bije rad w gromadzie / I co pocznie za gromadą, / To za wspólną czyni radą".
Mając nadzieję, że strofy powyższe okażą się dziś stosownym zaproszeniem do lektury naszego periodyku i związanej z nią refleksji, wierzymy, iż czas poświęcony temu numerowi „Cywilizacji" uznają Państwo za pożytecznie wykorzystany.
Spis treści
Tytułem wstępu…
Zgłębić ducha narodu…
Myśl CYWILIZACJI
Ryszard Polak Logos i ethos Polski według Feliksa Konecznego
Artykuł opisuje cechy polskiego logosu (sposobu myślenia) oraz wady i zalety polskiego ethosu (sposobu działania) w ujęciu F. Konecznego; przywołuje szereg czynników w oparciu o jakie logos i ethos są charakteryzowane, m.in. historyzm, ludowość, oświata czy handel.
Służyć PRAWDZIE
Mieczysław A. Krąpiec OP Państwo i naród kolebką życia osobowego
Artykuł omawia czynniki znamionujące polski naród i poczucie narodowe na kanwie polskiej historii: bliski związek narodu, państwa i całego dorobku kulturowego z religią rzymskokatolicką, oparcie działań na moralności chrześcijańskiej, solidaryzm społeczny i narodowy oraz umiłowanie wolności.
Andrzej Stoff Idea państwa i narodu polskiego w Trylogii Henryka Sienkiewicza
Artykuł akcentuje różne aspekty wątku myślenia o państwie w Trylogii Sienkiewicza, podkreśla ogromne znaczenie istnienia państwa dla bohaterów powieści jako politycznej emanacji ojczyzny, ukazuje motywy będące przejawem zatroskania o jakość władzy państwowej.
Paweł Skrzydlewski O potrzebie budowy polskiego logosu i ethosu na zasadach cywilizacji łacińskiej
Artykuł podkreśla ogromne znaczenie odważnego dzieła F. Konecznego pt. Polskie Logos a Ethos. Roztrząsanie o znaczeniu i celu Polski – studium to miało uprzytomnić Polakom ich tysiącletni wkład w dzieje kultury zachodniej oraz ukazać uniwersalny i stały cel istnienia oraz działania Polski. Brak znajomości osiągnięć Konecznego może być jedną z przyczyn dzisiejszych trudności, jakie spotykają nasz kraj.
Wojciech Daszkiewicz Emocjonalno-racjonalny rys polskości w ujęciu M. A. Krąpca
Artykuł omawia filozoficzne rozumienie kultury w ujęciu M. A. Krąpca; analizuje czynniki charakteryzujące polską kulturę narodową, ze szczególnym uwzględnieniem rysu polskości, jakim jest emocjonalna racjonalność.
Mateusz Kiereś Henryka Romanowskiego rozumienie kultury (cywilizacji)
Andrzej Zwoliński Rozumienie narodu
Artykuł ukazuje różne rozumienia pojęcia narodu; opisuje go w oparciu o przyjęte kryteria (wspólne pochodzenie, jedność geograficzna i polityczna, język i literatura, religia); podkreśla znaczenie jedności duchowej, której istotę stanowi wspólnota kultury narodowej, języka narodowego i tradycji.
Spełniać DOBRO
Józef Wilk SDB Rola rodziny i szkoły w kształtowaniu postaw patriotycznych
Artykuł podkreśla szczególne znaczenie realizacji zadań rodziny i szkoły – opisuje obszary ich wzajemnej współpracy w kształtowaniu w młodym pokoleniu cnoty miłości ojczyzny. Akcentuje konieczność zdobywania cnót obywatelskich, takich jak ofiarność, wierność, pracowitość czy pietyzm.
Kazimierz Maliszewski Korzenie polskich tradycji wolności obywatelskiej w czasach I Rzeczypospolitej
Artykuł sięga czasów świetności Rzeczypospolitej XVI w., opisując proces tworzenia się podstawowego elementu polskiej historii i tradycji państwowej – tzw. „polskiej wolności”.
Mieczysław Ryba Katolicka Polska i jej misja dziejowa w XX-wiecznej Europie
Artykuł opisuje znaczenie Kościoła katolickiego na przestrzeni lat. Podkreśla, iż Kościół kreował propaństwowe postawy patriotyczne i wzmacniał kulturowe życie narodu, zaś religia katolicka była gwarantem ocalenia polskości przed zagładą kulturową.
Jakub Wozinski Czy możliwy jest rozwój narodu żyjącego w wielu państwach?
Artykuł, w oparciu o historię Polski, Francji czy Włoch, wskazuje na możliwość rozwoju narodu, który nie posiada władzy centralnej. Szczególne zagrożenie dla jego rozwoju upatruje współcześnie w centralizacji władzy w Unii Europejskiej, zaś szansę na rozkwit – w autonomicznie działających regionach.
Stanisław Michalkiewicz Kolejny etap konfrontacji
Artykuł opisuje kolejne etapy ogłupiania polskiego narodu, mające na celu przejęcie pełnej władzy nad ludźmi, przez zastosowanie różnych strategii: od strategii bolszewickiej, faszystowskiej, przez narodowo-socjalistyczną, po kolejne etapy ewolucji PRL i współczesny kapitalizm kompradorski.
Teresa Mazur „Pieśń ujdzie cało…”
Gawęda opowiada o historii pieśni patriotycznych związanych z wydarzeniami dziejów Polski u schyłku XVIII w. Czytelnicy poznają m.in. genezę Mazurka Dąbrowskiego oraz szczególną ciekawostkę filologiczną związaną z tekstem naszego hymnu państwowego, który stanowi swoisty zapis ideałów polskiego logosu i ethosu.
WIARA poszukująca zrozumienia
ks. Marek Dziewiecki Nowa ewangelizacja podstawą logosu i ethosu w XXI w.
Artykuł przedstawia syntetyczny zarys mentalności i postaw człowieka ponowoczesnego, który jest typowy również dla współczesnych Polaków; prezentuje typowe cechy społeczeństwa informacyjnego oraz zasady korzystania z nowoczesnych środków i form komunikacji w procesie nowej ewangelizacji.
SKARBIEC myśli polskiej
Feliks Koneczny Ślubowanie i ciąg dalszy
Stefan kard. Wyszyński Sursum corda! (Jak powstały Jasnogórskie Śluby Narodu i do czego prowadzą)
Cywilizacyjne ROZMAITOŚCI
Piotr R. Mazur „Jeden naród ponad granicami”
Nowocześnie o patriotyzmie – Muzeum Powstania Warszawskiego – z Karolem Mazurem i Michałem Komudą rozmawia Anna Zalewska
Anna Zalewska Przybliżyć najmłodszym ojczyste dzieje
RECENZJE
Piotr R. Mazur Zapomniani, wyklęci? Zwycięzcy!
Piotr R. Mazur „Stanę na każde Twoje zawołanie Polsko! Po Bogu pierwsza, poza Nim przed Tobą nikt”
ISSN 1643-3637, Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2013, ss. 200, format: 166 x 240 , miękka oprawa
