By młodość była rozumna, a starość godna
Iuventutem nemo intellegit discedere, sed iam discessisse, et senectutem non sentimus advenire, sed iam advenisse [Nikt nie pojmuje, że młodość odchodzi, ale że już odeszła i nie czujemy, że starość nadchodzi, ale że już przyszła]. Trudno odmówić racji tej rzymskiej maksymie, ale... Czy współczesne czterdziestoletnie „dziewczyny" w minispódniczkach i tegoż wieku „chłopaki" w trampkach, szalejący na koncertach muzyki rockowej i turniejach sportów ekstremalnych odczuwają w jakiś sposób „odejście" bujnej młodości? A wciąż czynni zawodowo, całkowicie sprawni intelektualnie i w wielu przypadkach także fizycznie - naukowcy, prawnicy, reżyserzy, aktorzy, muzycy, politycy, dziennikarze, hierarchowie Kościoła liczący po 75 lat i więcej - czy faktycznie boleśnie doznają, że „nadeszła" niedołężna starość?
Nie ulega wątpliwości, że w dzisiejszych czasach kontrastów obyczajowych i przewartościowań przesunęły się granice etapów ludzkiego życia, odmieniły się też kryteria ich wyznaczania. Pewne i niezmienne pozostaje natomiast to, iż człowiek nieprzerwanie dorasta do kolejnych stadiów rozwoju swej osobowości od narodzin aż po moment śmierci, a skoro „dorasta", to może i powinien stać się obiektem wychowania: w młodości - przez innych, w wieku dojrzałym i podeszłym -przez siebie samego. O takim ustawicznym wychowaniu, które jest nieodzownym warunkiem osiągnięcia pełni człowieczeństwa traktuje niniejszy numer naszego kwartalnika.
Pomieszczone w nim materiały w części dotyczącej spraw młodego pokolenia wyjaśniają m.in. istotę „kultury młodości", czyli zdolności rozumnego odkrywania dobra, prawdy i piękna w świecie, charakteryzują cechy pożądane u wychowawcy, który ma za zadanie sprostać wymogom pedagogiki person al i stycznej, ujawniają źródła obecnego kryzysu wychowania, związanej z nim „cywilizacji nałogów" i problemu „dzieci samotnych".
Interesujące artykuły oraz obecne na naszych łamach wywiady zwracają uwagę na aspekt narodowy wychowania: idzie tu o cechy, które przez wieki potwierdzały polską szlachetność, wspaniałomyślność, cześć dla ojczystych tradycji i dziejów. Zachowaniu lub wskrzeszaniu tych cech nie służy obniżony poziom nauczania - zwłaszcza historii - w polskich szkołach, ani też krzewiony w nich przez „antypedagogów" kosmopolityzm i relatywizm moralny. Na szczęście jednak, o czym donosimy z satysfakcją, jest mimo to wcale niemało młodych ludzi, którym nie zdołał „wyprać mózgów" liberalizm szkół : i uczelni, gorliwie pracujących przede wszystkim na rzecz odkłamania naszych dziejów najnowszych.
Wychowanie narodowe to oczywiście powinność dla wszystkich pokoleń, zaś : najlepszymi jego mentorami i krzewicielami są ci spośród żyjących, którzy najdalej : sięgają pamięcią w przeszłość. Taką m.in. rolę Autorzy naszych publikacji przypisują w procesie wychowania ludziom w podeszłym wieku, podkreślając, że starość jest bogata w swoiste piękno, zawierające się w mądrości praktycznej osiągniętej przez doświadczenie życiowe, i w pamiętaniu minionych wydarzeń. Artykuły poświęcone wiekowi sędziwemu udowadniają, że nie trzeba się go wstydzić ani lękać, ale warto przygotować się do niego - innymi słowy: „wychować się do starości"; aby przeżyć jej czas z pożytkiem dla siebie i bliźnich.
Mówiąc najkrócej - treści tego oto, 42. numeru „Cywilizacji", są rozwinięciem i jakże trafnej myśli romantycznego poety niemieckiego, M. Claudiusa, którą dedykujemy Państwu jako zachętę do lektury: „To nie przypadek zrządził, że znaleźliśmy się na tym świecie. W nim dane jest nam wzrastać i całe życie nieprzerwanie dojrzewać, aby godnie wejść w inny świat".
Spis treści
Tytułem wstępu…
By młodość była rozumna, a starość godna
Myśl CYWILIZACJI
Bogdan Czupryn Ku dojrzałości – wychowanie i samowychowanie człowieka dojrzałego
Artykuł ukazuje problem wychowania do dojrzałości, wskazuje na dwa warunki konieczne dla wychowania samego siebie oraz innych: ugruntowanie i rozwinięcie postawy realizmu oraz nauczenie odpowiedniego odniesienia do faktu śmierci.
Służyć PRAWDZIE
Henryk Kiereś O kulturę młodości
Józef Wilk Miłość wychowawcza tajemnicą skuteczności
Anna Lendzion Specyfika młodości i starości w kontekście kształtowania charakteru
Artykuł omawia cele i środki kształtowania charakteru w oparciu o myśl J. Pastuszki, zarysowuje relację między kształtowaniem charakteru a rozwojem osobowości, opisuje formy działalności życiowej związane z kulturą, m.in. życie społeczne, religijne, moralne, estetyczne, naukowe.
Katarzyna Uzar-Szcześniak Wychowanie w starości
Artykuł wskazuje na argumenty natury filozoficznej oraz egzystencjalnej przemawiające za możliwością i zasadnością wychowania w okresie starości; ukazuje na czym polega wychowanie w starości – jakie ma cele, kogo dotyczy i w jaki sposób może być realizowane.
Ilona Gołębiewska Współczesna starość – czy można się do niej przygotować?
Artykuł ukazuje czym jest starość, pyta o miejsce osób starszych w społeczeństwie, zarysowuje główne problemy, z jakimi borykają się ludzie w podeszłym wieku oraz wskazuje, w jaki sposób można się do starości przygotować.
Aleksandra Gondek O starości, jako czasie nacechowanym mądrością
Artykuł ukazuje starość jako czas szczególnej dojrzałości człowieka, opartej na zdobytej wiedzy i doświadczeniach życia; wskazuje na mądrość jako cnotę intelektualną charakteryzującą ludzi starszych, pozwalającą ująć rzeczy z ich najgłębszych przyczyn.
Barbara Kiereś Przyczyny i konsekwencje kryzysu w wychowaniu
Spełniać DOBRO
Marek Dziewiecki Wychowanie i wymagania
Artykuł opisuje wymagania, jakie winien stawiać odpowiedzialny i mądry wychowawca – sobie oraz swemu wychowankowi. Odpowiedzialnego wychowawcę powinny charakteryzować: realizm w działaniu, odporność na ideologie, odwaga, stanowczość, wytrwałość, cierpliwość, chęć rozwoju i pomocy w spełnianiu dobrych pragnień i aspiracji wychowanków.
Dariusz Zalewski Cztery błędy rodzicielskie
Artykuł zwraca uwagę rodziców na konieczność pracy nad własnym charakterem; daje wskazówki, jak nie ulegać czterem najczęściej popełnianym błędom wychowawczym, jakimi są: założenie o konieczności poznania różnych technik wychowawczych, brak uwzględnienia zmian cywilizacyjnych i społecznych, przecenienie znaczenia emocji w wychowaniu oraz zbyt duża waga przypisywana pieniądzom w edukacji.
Jacek Banaś Wychowawczy walor polskiego etosu narodowego
Artykuł charakteryzuje etos narodowy, ukazuje cywilizacyjne i etniczne źródła etosu narodu polskiego, opisuje elementy, które składają się na ten etos (wiara w Boga, umiłowanie wolności, honor, męstwo i bohaterstwo, żarliwy patriotyzm, tolerancja).
Andrzej Zwoliński Dzieci samotne
Artykuł wskazuje na naturalne, emocjonalne i społeczne przyczyny osamotnienia dziecka. Zwraca uwagę na skutki wychowywania dziecka w rodzinach niepełnych, zwłaszcza po rozwodzie rodziców; opisuje formę osamotnienia dziecka będącego jedynakiem.
Bernadeta Lelonek-Kuleta Charakterystyka cywilizacji uzależnień i nałogowej osobowości
Artykuł omawia zagadnienie przemian cywilizacyjnych i kulturowych oraz ich wpływ na współczesnego człowieka, z podkreśleniem ryzyka, jakie niosą ze sobą te przemiany; opisuje kulturę konsumpcji, która w znacznym stopniu nasila postawy materialistyczne oraz przyczynia się do kształtowania nałogowych wzorców funkcjonowania.
Małgorzata Łobacz „«Mieć» nad «być»” – uzależnienie młodzieży od posiadania aktualnym wyzwaniem dla wychowawców
Artykuł wskazuje na aspekt etyczno-pedagogiczny problemu uzależnienia osób młodych od posiadania rzeczy materialnych, charakteryzuje materializm jako problem ogólnoludzki, wymienia niebezpieczeństwa jakie wynikają z przyjętej przez młode pokolenie postawy „mieć, by być”.
Wojna o historię ze „złodziejami pamięci” – z Piotrem Jaworskim i Arkadiuszem Maślachem rozmawia Katarzyna Stępień
Teresa Mazur „Starość ojcu miodem smaruj…”
Gawęda opowiada o miodzie, jego zastosowaniach w medycynie ludowej i klasztornej, kosmetyce oraz tradycyjnej kuchni polskiej. Mowa jest również o rodzajach miodów pitnych, a także o sposobach ich wytwarzania, o zdradliwej mocy „krupników” i nie zawsze chwalebnych obyczajach biesiadnych epoki saskiej. Tekst – jak zwykle – ilustrują interesujące cytaty z literatury popularnonaukowej i pięknej.
SKARBIEC myśli polskiej
Feliks Koneczny O pajdokracji ponownie 7
Cywilizacyjne ROZMAITOŚCI
Wychowanie narodowe – gwarancją rozwoju polskiej kultury – z prof. Piotrem Jaroszyńskim rozmawia Anna Zalewska
Społeczne wychowanie w organizacjach – z Tomaszem Stańko rozmawia Anna Zalewska
Piotr R. Mazur Pokolenie prawnuków pamięta
Elżbieta Szarkowska Uniwersytety Trzeciego Wieku – miejsce aktywności seniorów
Aleksandra Pacek Głos młodych w sprawie wychowania
Apel w sprawie in vitro
Z życia INSTYTUTU EDUKACJI NARODOWEJ
Anna Zalewska O piękną młodość! Pięciolecie Akcji „Młodzi z charakterem”
Piotr R. Mazur Lubelskiego Sokoła meldunek z Roztocza
Recenzje
Anna Zalewska Głos za dyscypliną w wychowaniu
Dorota Heck Krakowska szkoła eseju
ISSN 1643-3637, Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2012, ss. 224, format: 166x240 , miękka oprawa
