Przedmiotem rozważań zamieszczonych w kolejnym tematycznym numerze „Cywilizacji" jest wychowanie. W 1939 r. o. Jacek Woroniecki zauważył, że „są w pedagogice wpływy, których dawniej tam nie było i którym należy dziś silniej, umiejętniej i bardziej świadomie przeciwstawić - ukazane w nowym świetle - stare tradycje pedagogiczne Kościoła, wysnuwając z nich ukryte wartości wychowawcze niedostatecznie dotąd wykorzystane". Słowa wypowiedziane dawno są jednak wciąż aktualne. Takie zadanie, by silniej, umiejętniej i bardziej świadomie ukazać w nowym świetle stare tradycje pedagogiczne Kościoła i cywilizacji Zachodu, postawiliśmy sobie, przygotowując siódmy numer „Cywilizacji". Działania współczesnych pedagogów wydają się bowiem raczej szkodzić niż pomagać w wychowaniu człowieka odpowiedzialnego, zdolnego do odróżniania prawdy od fałszu i spełniania dobrych czynów. Z kolei doświadczenia XX wieku pokazały, jak bolesne, tragiczne są konsekwencje zideologizowanych działań wychowawczych ugruntowanych w błędnych koncepcjach człowieka i społeczeństwa. Niestety, dzień dzisiejszy pedagogiki wygląda tak, jakby owych lekcji nie było, albo przynajmniej jakby nie dość daleko idące wnioski z nich wyciągnięto. Wciąż bowiem na polu pedagogiki próbuje się eksperymentować, poszukując „nowych rozwiązań", wytyczając „nowe ścieżki", budując „nowe systemy aksjologiczne".
Należy zatem powrócić do starych traktatów pedagogicznych, tych, które - stawiając wychowaniu wielkie cele - dały świetność naszej cywilizacji. Pedagodzy wczytujący się w nie i przekładający to, co poznali, na praktykę wychowawczą, sprawili, że spod ich skrzydeł wyszli ludzie mądrzy, moralnie piękni, zdolni do wielkich czynów i poświęceń, czyści, odpowiedzialni, nie tylko za siebie i swoich bliskich, ale także za społeczność, w której żyli, za Miasto, Państwo, Naród. Na początku rozważań na temat pedagogiki - jej celów i metod - należy postawić pytanie o to, jak powinno wyglądać wychowanie w Polsce XXI wieku. Odpowiedź na nie znaleźć można w artykule ks. Józefa Wilka, zamieszczonym w dziale Myśl Cywilizacji. Nadając kierunek dalszym rozważaniom, ks. Wilk stwierdza, że w kontekście współczesnego sporu o człowieka potrzebne jest wychowanie wierne prawdzie, chroniące wolność, usprawniające do odpowiedzialności i wierności kulturze ojczystej.
W dziale Służyć Prawdzie o. M.A. Krąpiec w artykule Polskie Logos a Ethos. O kulturę humanistyczną osoby ludzkiej, zauważa, że z zaciemnienia człowieczego Logosu, jego racjonalnego rozumienia sensu życia, płynie mylny, a nawet zbrodniczo grzeszny Ethos, niszczący warunki racjonalnego, wolnego i odpowiedzialnego życia na poziomie ludzkim. Brak właściwego Logosu i Ethosu niszczy człowieczeństwo człowieka, ponieważ niszczy ludzką kulturę i możliwość jej rozwoju w konkretnych ludzkich osobach. W dziale tym znaleźć można także m.in. artykuł H. Kieresia ukazujący filozoficzny kontekst sporu o edukację; M. Jaworskiej pt. Złodzieje pamięci, w którym autorka omawia dzisiejszy sposób nauczania historii w polskich szkołach; oraz artykuł M. Sagan na temat nauki języka polskiego i jego losów po reformie oświaty.
Sylwetki oraz programy wychowawcze wybitnych pedagogów, m.in. o. J. Woronieckiego, św. J. Bosko, o. M. Pirożyńskiego, ks. J. Winkowskiego, którzy służyć mogą za wzór współczesnym nauczycielom, przedstawione zostały w dziale Spełniać Dobro. W dziale także Kilka refleksji o harcerskim wychowaniu M. Bobrzynskiego oraz artykuł Futrzak czy ojciec ks. A. Adamskiego, opisujący współczesną medialną „karykaturę męskości i mężczyzny".
Autorzy siódmego numeru „Cywilizacji" są przekonani, że nie ma innego wychowania, jak wychowanie człowieka, który rodzi się raz, ale na wieczność, i że nie jest obojętne, jak przebiega jego życie. Życie szczęśliwe i godne człowiek prowadzi wówczas, gdy swoje działanie opiera na prawdzie, która jako jedyna chroni ludzką wolność, nie będąc przy tym czymś zależnym od ludzkich sądów, ale obiektywną rzeczywistością odkrytą w żmudnym poznawczym trudzie. Podkreśla się także, że w wychowaniu warto stale sięgać do niewyczerpanego skarbca Mistrzów: Platona, Arystotelesa, Św. Tomasza z Akwinu, co ukazuje Z. Pańpuch w artykule pt. Paideia jako ideał wychowawczy czy wreszcie do polskich pedagogów doby zaborów i niepodległej Polski, których wspominamy w tym numerze.
Chcielibyśmy, aby przekonanie o tym, że człowieka wychowuje się dla wieczności stało się udziałem tych, którzy po tę „Cywilizację" sięgną, a dla których sprawa wychowania jest albo dniem powszednim, albo po prostu szczególnym wezwaniem chwili. Numer siódmy jest przede wszystkim adresowany do tych wszystkich, którzy rozumieją, że pedagogika jest terenem bitwy rozstrzygającej nie tylko o przyszłości naszego narodu i cywilizacji Zachodu, ale też o kształcie wieczności każdego człowieka
Spis treści
Tytułem wstępu...Arkadiusz Robaczewski Wychowywać dla wieczności
Danuta Opozda Wspomnienie śp. Księdza Profesora dr. hab. Józefa Wilka
Myśl CYWILIZACJI
ks. Józef Wilk SDB Jakie wychowanie w Polsce XXI wieku?
Służyć PRAWDZIE
o. Mieczysław A. Krąpiec OP Polskie Logos a Ethos. O kulturę humanistyczną osoby ludzkiej
Henryk Kiereś Spór o edukację – kontekst filozoficzny
Zbigniew Pańpuch Paideia jako ideał wychowawczy
Piotr Jaworski Psychopedagogika – czyli jak psychologia zmienia szkołę
Barbara Kiereś Współczesny wychowawca wobec antypedagogiki
Arkadiusz Robaczewski O antropologię dla pedagogiki
Piotr Jaworski John Dewey – amerykański pionier globalnej edukacji
Marek Torbicz Liberalny projekt, czyli szkic o współczesnej szkole
Jacek Banaś Czego reformatorzy polskiej szkoły powinni nauczyć się z historii
Magdalena Jaworska Złodzieje pamięci, czyli edukacja historyczna w zreformowanej szkole
Małgorzata Sagan Losy języka polskiego po reformie oświaty a propozycje wyjścia z kryzysu
Dariusz Zalewski Misja „krytycznego myślenia”
Rafał Dobrowolski Myśl wychowawczo-edukacyjna Narodowej Demokracji
Arkadiusz Maślach Feliksa Konecznego uwagi o nauce i edukacji
Spełniać DOBRO
Barbara Kiereś Wychowanie – pomiędzy rodziną a szkołą
ks. Andrzej Adamski Futrzak czy ojciec?
Michał Bobrzyński Kilka refleksji o harcerskim wychowaniu
Arkadiusz Stelmach Błękitne rozwińmy sztandary!
Aleksandra Gondek O zasadach wychowania wedle ks. Józefa Winkowskiego
ks. Adam Paszek SDB Wybrane elementy systemu wychowawczego św. Jana Bosko
Anna Murawska Wzorce pedagogów
o. Marian Sojka CSsR Ojciec Marian Pirożyński – wzór wychowawcy
s. Gabriela Wistuba OP Ojca Jacka Woronieckiego pedagogia perennis
Piotr Mazur Za dużo polityki w polityce
WIARA poszukująca zrozumienia
br. Marek Urbaniak FSC Święci dla szkoły
SKARBIEC myśli polskiej
o. Jacek Woroniecki OP Wady moralne i stopnie ich nasilenia
Cywilizacyjne ROZMAITOŚCI
Piotr Mazur Cała Polska czyta dzieciom... ale co?
O unijnej (dez)integracji i nie tylko (“Christianitas” 15/16/2003)
O Polsce i rodzinie (“Nowe Państwo” 10/2003)
Miller, Steinbach, Hoffman (“Nowa Myśl Polska” 42/2003)
Z życia INSTYTUTU EDUKACJI NARODOWEJ
Studium Edukacji Narodowej w Warszawie-Ochocie w roku 2003
Stanisław Kowolik Godność osoby ludzkiej
RECENZJE
Magdalena Zalewska Stół, krzyż i kołyska, czyli o małżeństwie chrześcijańskim (bp T. Toth, Małżeństwo chrześcijańskie)
Piotr Mazur Wielka sztuka publicystyki (S. Piasecki, Prosto z Mostu – wybór publicystyki literackiej)
ISSN 1643-3637, Fundacja Servire Veritati, Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2003, ss. 296, format: 166x240, oprawa miękka
