Szaleńcy Boży to jedna z najpopularniejszych książek Zofii Kossak, zaliczana do klasyki gatunku. Wybitna polska pisarka katolicka sięgnęła do skarbca światowej i ojczystej hagiografii, by na nowo odkryć wielowiekowe podania i legendy. Znakomity literacki poziom utworu, wiernie oddane historyczne realia oraz sugestywne przedstawienie mentalności świętych czynią z Szaleńców Bożych rodzimy odpowiednik Złotej legendy Jakuba de Voragine.
Od pierwszego wydania w 1929 r. pozycja cieszyła się ogromną popularnością, wszak historie w niej prezentowane kształtowały wyobraźnię artystów i pisarzy europejskich przez wiele stuleci. W książce przeplatają się wyraźnie trzy nierozerwalnie zespolone u Z. Kossak nurty – historyczny, patriotyczny (w podaniach o polskich świętych) i religijny. Na kartach antologii chrześcijański świat nadprzyrodzony przeplata się z fantastycznym światem dawnych legend i baśni sprawiając, że opowieści przesycone są aurą niezwykłości i czaru.
Prezentowane postacie są dalekie od posągowej doskonałości – borykają się z własnymi słabościami i wadami, co czyni ich bliższymi czytelnikowi. Dla pisarki konsekwentnie realizującej zarówno w życiu prywatnym, jak i w pracy literackiej etos pisarza katolickiego była to próba naświetlenia czytelnikowi kwestii świętości. Pisała m.in.: „Przywykliśmy uważać świętość za pewną anormalność, może nawet chorobliwą, za nieprawdopodobny skok. Jesteśmy tak konsekwentnie nastawieni na przeciętność, że o świętości prawie wstydzimy się mówić. A przecież choć tak wielka, sprowadza się ona do rzeczy prostej: Miłować Boga i ludzi tak mocno, by to uczucie odbijało swoje piętno na każdej myśli, słowie i czynie”. Pisarka w czasie wojny – zarówno w działalności konspiracyjnej i ratowaniu Żydów, jak w mrocznych celach Pawiaka i barakach Auschwitz pokazała własny wymiar świętości, w jej wypadku również zakrawający na szaleństwo, jak wtedy, gdy nie wahała się własnych dzieci angażować w karaną śmiercią pomoc Żydom, czy wówczas, gdy odmówiła w 1966 r. przyjęcia najwyższej nagrody państwowej wyrażając tym sprzeciw wobec aresztowania obrazu MB Jasnogórskiej przez władze PRL.
Zamieszczone w zbiorze opowiadania ukazują duchową jedność i wspólną przestrzeń wewnętrznej wolności ludzi wiary ze wschodu i zachodu, głębokiego średniowiecza i XVII wieku. Są przy tym pozbawione moralizatorstwa, ckliwości i sentymentalizmu. Zofia Kossak jako wnikliwa obserwatorka tajników życia wewnętrznego potrafiła wczuć się w psychikę opisywanych postaci z ich bogactwem i tajemnicami, dzięki czemu Szaleńcy Boży są w literaturze polskiej jedynym w swoim rodzaju świadectwem wielkości ludzkiego ducha wbrew wszelkim trudnościom.
Pozycja dofinansowana ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
Zofia Kossak, Szaleńcy Boży, ISBN 978-83-88162-97-8, Fundacja Servire Veritati Instytut Edukacji Narodowej, Lublin 2018, ss. 172 + płyta CD MP3, czas trwania 7 h 20 min., oprawa twarda
Lektorzy: Ewa Lalka: Legenda o świętym Jerzym, Opiekun Bożych stworzeń, Perły świętej Orszuli, Powódź w Krośnie, Legenda o świętym Andrzeju, Święci Jozafat i Barlaam, Szaleńcy Boży, Pan czeka [ścieżka 1, 3, 4, 9, 10, 11, 13,16]
o. Julian Śmierciak: Lew świętego Hieronima; Na pustyni; W puszczy; Puszcza świętego Świrada [ścieżka 5, 8, 12, 15]
Maciej Grudzień: Pierwsze dary świętego Mikołaja ; Legenda sandomierska; Krzyż świętego Franciszka Ksawerego; Słudzy nieużyteczni jesteśmy [ścieżka 2, 6, 7,14]
Posłuchaj fragmentu
